Om de ceremonie bij te wonen waren zijn ouders – in een geleend rijtuig dat door hun eigen oude grijsbruine merrie werd getrokken – de dag ervoor van huis gegaan, en ze hadden ’s nachts de vijfenzestig kilometer vanaf de boerderij afgelegd, zodat ze, stijf van een slapeloze reis, kort na zonsopgang bij de Footes arriveerden. Stoner liep de tuin in om hen te begroeten. Ze stonden naast elkaar in het heldere ochtendlicht op hem te wachten.
Zonder elkaar aan te kijken gaven Stoner en zijn vader elkaar met een enkele beweging een hand.
‘Hallo,’ zei zijn vader.
Zijn moeder knikte. ‘Je vader en ik zijn gekomen om bij je afstuderen aanwezig te zijn.’
Even zweeg hij. Waarna hij zei: ‘Kom gauw binnen om te ontbijten.’
Ze zaten alleen in de keuken. Sinds Stoner op de boerderij was gekomen, hadden de Footes de gewoonte aangenomen lang uit te slapen. Maar noch op dat moment, noch na afloop van het ontbijt van zijn ouders kon hij zich ertoe zetten om hun over zijn aangepaste plannen te vertellen, over zijn beslissing niet naar de boerderij terug te keren. Een paar keer begon hij te praten, waarna hij naar de bruine gezichten keek die naakt uit hun nieuwe kleren staken, aan de lange reis dacht die ze hadden gemaakt en aan de jaren die ze op zijn terugkeer hadden gewacht. Hij bleef stijfjes bij hen zitten tot ze hun laatste kop koffie op hadden en tot de Footes opstonden en de keuken in kwamen. Toen zei hij hun dat hij vroeg naar de universiteit moest en dat hij hen daar later die dag bij de diploma-uitreiking zou zien.
Met een gehuurde zwarte toga en baret in zijn armen wandelde hij over de campus. Ze waren zwaar en zaten in de weg, maar hij wist niet waar hij ze in bewaring kon geven. Hij dacht na over wat hij zijn ouders zou moeten vertellen, en voor het eerst werd hij zich van de onontkoombaarheid van zijn beslissing bewust, en bijna wenste hij dat hij die kon herroepen. Hij voelde zich ongeschikt voor het doel waarvoor hij zo onberaden had gekozen en voelde de aantrekkingskracht van de wereld die hij had verlaten. Hij treurde om zijn eigen verlies en om dat van zijn ouders, en al treurende voelde hij zich van hen verwijderd raken.
Gedurende de gehele diploma-uitreiking droeg hij het verdriet om het verlies bij zich. Toen zijn naam werd genoemd en hij over het podium liep om een rol te ontvangen van een achter een grijze baard verstopte gezichtsloze man, kon hij niet geloven dat hij degene was die daar stond, en de rol perkament in zijn handen had geen betekenis. Hij kon alleen maar aan zijn moeder en vader denken, die stijf en ongemakkelijk tussen al die mensen zaten.
Na afloop van de ceremonie reed hij samen met hen terug naar de Footes, waar ze zouden logeren, om de volgende ochtend aan de reis naar huis te beginnen.
Ze zaten tot laat in de woonkamer van de Footes. Jim en Serena Foote bleven een poosje op en zaten bij hen. Om de zoveel tijd noemden Jim en Stoners moeder een naam van een familielid, waarna ze zwegen. Zijn vader zat voorovergebogen en wijdbeens op een keukenstoel, terwijl hij met zijn grote handen zijn knieën omvatte. Uiteindelijk keken de Footes elkaar aan, gaapten en zeiden dat het laat was. Ze gingen naar hun slaapkamer en lieten hen drieën achter.
Weer viel er een stilte. Zijn ouders, die recht voor zich uit naar de schaduw van hun eigen lichaam staarden, keken hun zoon nu en dan van opzij aan, alsof ze hem in zijn nieuwe hoedanigheid niet wilden storen.
Na een poosje boog William Stoner voorover en sprak, met een stem die luider en krachtiger klonk dan hij had gewild: ‘Ik had het jullie eerder moeten zeggen. Ik had het jullie afgelopen zomer moeten zeggen, of vanochtend.’
In het lamplicht zagen de gezichten van zijn ouders er afgestompt en uitdrukkingsloos uit.
‘Wat ik wil zeggen, is dat ik niet samen met jullie naar de boerderij terugkeer.’
Niemand verroerde zich. ‘Je hebt hier nog een aantal zaken af te ronden,’ zei zijn vader. ‘We kunnen morgenochtend terugkeren en dan kun jij een paar dagen later komen.’
Met zijn handpalm wreef Stoner over zijn gezicht. ‘Zo bedoelde ik het niet. Wat ik wil zeggen, is dat ik helemaal niet meer naar de boerderij terugkeer.’
De handen van zijn vader sloten zich om zijn knieën en hij schoof naar achteren op zijn stoel. ‘Heb je problemen of zo?’ zei hij.
Stoner glimlachte: ‘Dat is het niet. Ik blijf nog een jaar studeren, misschien twee of drie jaar.’
Zijn vader schudde zijn hoofd. ‘Ik heb vanmiddag gezien dat je voor je examen bent geslaagd. En de districtsagent zei dat de boerenopleiding vier jaar zou duren.’
Stoner probeerde zijn vader uit te leggen wat hij van plan was, probeerde bij hem het gevoel op te roepen dat hij zelf had van het belang en doel ervan. Hij luisterde naar zijn woorden alsof een ander ze uitsprak, en keek naar het gezicht van zijn vader dat de woorden incasseerde zoals een steen de herhaalde slagen van een vuist incasseert. Toen hij klaar was, ging hij zitten, met zijn handen tussen zijn knieën geklemd en zijn hoofd voorovergebogen. Hij luisterde naar de stilte in de kamer.