Er was geen ironie in de stem van de studente te horen, alleen een kinderlijke oprechtheid en een licht accent dat wees op een jeugd in Noord-Noorwegen.
Katrine zag de gevoelens over het gezicht van de docent glijden – schaamte, wanhoop, irritatie – voor hij zich kon beheersen voor het antwoord: ‘Omdat er nooit genoeg is om te weten wie de moordenaar is, Silje. Tijdens de inbraakgolf in Oslo, tien jaar geleden, had de afdeling Inbraak een vrouw in dienst die gemaskerde personen kon herkennen aan hun gezichtsvorm en silhouet.’
‘Beate Lønn,’ zei het meisje dat hij Silje had genoemd. ‘Chef van de technische recherche.’
‘Precies. En in acht van de tien gevallen wist de afdeling Inbraak dus wie de gemaskerde personen op de bewakingsvideo’s waren. Maar ze hadden geen bewijs. Vingerafdrukken zijn bewijzen. Een afgevuurd pistool is een bewijs. Een overtuigde rechercheur is geen bewijs, hoe briljant hij of zij ook mag zijn. Ik heb vandaag een paar maal de zaak simpeler voorgesteld en hier is de laatste: het antwoord op de vraag “waarom” is niets waard als we niet uitzoeken “hoe” en vice versa. Maar dan zijn we verder beland in het proces, Folkestad zal colleges geven over het technisch onderzoek.’ Hij keek op de klok. ‘We zullen het de volgende week uitgebreid hebben over het motief, maar we kunnen nog wel even een opwarmertje doen. Waarom vermoorden mensen andere mensen?’
Hij keek weer uitdagend naar de toehoorders. Katrine zag dat hij naast het litteken dat als een speekselspoor van zijn oor naar zijn mondhoek liep, twee nieuwe littekens had gekregen. Het ene zag eruit als een messteek in zijn hals, het andere kon heel goed van een kogel komen en zat aan de zijkant van zijn hoofd ter hoogte van zijn wenkbrauw. Maar verder zag hij er beter uit dan ze hem ooit had gezien. Die één meter drieënnegentig lange gedaante zag er slank en gespierd uit, het blonde, kortgeknipte, borstelige haar vertoonde nog geen spoortje grijs. En ze kon zien dat zijn lichaam onder het T-shirt getraind was en dat hij vlees op zijn botten had gekregen. En het belangrijkste: dat er leven in zijn ogen was. Dat wakkere, energieke, grenzend aan het manische, was terug. Lachrimpeltjes en een open lichaamstaal: dat had ze lang niet bij hem gezien. Je ging bijna denken dat hij een goed leven leidde. Als dat het geval was, dan was dat voor het eerst sinds Katrine hem kende.
‘Omdat je er iets bij te winnen hebt,’ zei een jongensstem.
De docent knikte uitnodigend. ‘Dat zou je denken, nietwaar? Maar moord uit winstbejag komt niet het vaakst voor, Vetle.’
Een luide stem riep: ‘Omdat je iemand haat?’
‘Elling stelt moord uit passie voor,’ zei hij. ‘Jaloezie. Afwijzing. Wraak. Ja, absoluut. Iemand anders?’
‘Omdat iemand gek is.’ De suggestie kwam van een grote jongen met een kromme rug.
‘We zeggen niet “gek”, Robert.’ Dat was het meisje weer. Katrine zag alleen een blonde, S-vormige paardenstaart over de rugleuning hangen, helemaal op de voorste rij. ‘Dat noemen ze…’
‘Het is goed, we weten wat hij bedoelt, Silje.’ De docent was op zijn tafel gaan zitten, strekte zijn lange benen voor zich uit en kruiste zijn armen over zijn Glasvegas-logo op zijn T-shirt. ‘En persoonlijk denk ik dat gek een uitstekend woord is. Maar het is feitelijk niet een gebruikelijke oorzaak van moord. Er zijn uiteraard mensen die vinden dat moord op zich een bewijs is van gekte, maar de meeste moorden zijn rationeel. Net zoals het rationeel is om te zoeken naar materieel gewin, te zoeken naar gevoelsmatige verlossing. De moordenaar kan het idee hebben dat de moord de pijn die volgt op haat, angst, jaloezie of vernedering kan verlichten.’
‘Maar als moord zo rationeel is…’ dat was de eerste jongen weer. ‘Kun je me dan vertellen hoeveel tevreden moordenaars je hebt ontmoet?’
Het slimste jongetje van de klas, gokte Katrine.
‘Weinig,’ zei de docent. ‘Maar dat de moord als teleurstellend wordt beleefd, betekent niet dat het geen rationele handeling is zolang de moordenaar maar denkt dat hij verlichting zal voelen. Maar wraak is meestal zoeter in de fantasie, de jaloeziemoord wordt gevolgd door spijt, het crescendo waar de seriemoordenaar zo zorgvuldig aan werkt wordt bijna altijd gevolgd door een anticlimax waardoor hij het weer moet proberen. Kort samengevat…’ Hij stond op en liep terug naar het bord. ‘Als het om moord gaat, klopt er wel iets van de bewering dat misdaad niet loont. Voor de volgende keer wil ik dat ieder van jullie een motief bedenkt waarom je iemand zou vermoorden. Ik wil niet van die politiek correcte bullshit horen, ik wil dat jullie op zoek gaan naar jullie donkerste kant. Nou ja, de bijna donkerste kant is ook goed, misschien. En verder lezen jullie het artikel van Aune over moordkarakter en profilering, oké? En ja, ik zal het overhoren. Dus wees gewaarschuwd, wees voorbereid. En nu wegwezen.’