Als de zon op een donkere regenwolk schijnt zien we soms een regenboog. Dat komt omdat de zon door de regendruppels heen schijnt, waardoor het licht breekt en er een regenboog ontstaat. De zeven kleuren hebben een vaste volgorde: rood, oranje, geel, groen, blauw, indigo en violet. Regenbogen hebben altijd tot de verbeelding van de mens gesproken, er bestaan talloze sprookjes en legendes over. Een voorbeeld is de Griekse mythe waarin de godin Iris de boodschappen van Hera via een regenboog naar de mensen brengt. Voor de christenen is de regenboog het symbool ‘van het eeuwigdurend verbond tussen God en al wat op aarde leeft.’ (De bijbel, Genesis 27.)
29 De smient
Waarom de smient zo liefdevol fluit
Heeft u zich in de wintermaanden wel eens afgevraagd wie er in de duisternis steeds fluit? Dat is de smient die zijn vrouwtje eeuwige liefde betuigt. En kent u de oorsprong van zijn gele voorhoofd?
Iedere avond vlijt prinses Smia zich aan de oever van het grote meer om te luisteren naar de ijle klanken die haar geliefde die op het grote eiland woont uit zijn fluit tovert. Iedere melodie is een liefdesbetuiging. ‘Geef de moed niet op, wij zijn voor elkaar geschapen,’ lijken de fluittonen haar toe te fluisteren. Deze avond stromen tranen over de wangen van de prinses. Haar vader, de koning, dreigt haar geliefde te vermoorden als hij ook maar één voet op zijn grondgebied zet. Hij heeft een betere huwelijkspartner voor zijn dochter op het oog dan de zoon van de hoofdman van een primitieve stam. Alle kano’s op de oever van het meer worden op zijn bevel ’s avonds binnengehaald en overdag letten bewakers extra op. Hoe kan Smia haar geliefde ontmoeten? Het lijkt uitzichtloos. Maar onder de betovering van de muzikale klanken van haar droomprins bedenkt ze een plan.
Tijdens een maanloze nacht bindt ze kalebassen met rietstengels aan elkaar en knoopt ze om haar middel. Dan zwemt ze de lange, lange tocht naar het eiland van de man van haar dromen. De nacht is donker en ze laat zich leiden door de klanken van zijn fluit. Het water is koud, de afstand groot, het lijkt een onmogelijke opgave. Hoewel de muziekklanken steeds dichterbij komen raakt ze onderkoeld en het zwemmen gaat steeds moeizamer. Haar droomprins voelt dat zijn lief in nood verkeert en roept de sjamaan om hulp. Die zegt dat hij Smia alleen kan redden door haar in een eend te veranderen, maar dat ze dan nooit meer haar menselijke gedaante terug zal kunnen krijgen. De prins stemt toe en niet lang daarna ziet hij dat Smia als eend moeiteloos naar de oever van het eiland zwemt. Hij is verheugd over het feit dat zijn geliefde van een wisse dood is gered, maar ontroostbaar bij de gedachte dat zij altijd een eend zal blijven. Hij wil altijd bij haar zijn en daarom willigt de sjamaan zijn wens in en verandert ook hem in een eend.
Tot op de dag van vandaag zwemmen zij samen door het water en hij betovert zijn vrouwtje nog steeds met zijn liefdevolle gefluit. Deze eenden heten sindsdien smienten. De grote groepen smienten die u in de winter ziet zwemmen zijn afstammelingen van Smia, die door zich te verzetten tegen de huwelijkskeuze van haar vader, haar leven op het spel zette voor de man van haar dromen. De gele hoofdtooi van de zoon van de hoofdman is behouden, de mannetjes hebben nog steeds een geel voorhoofd.
Vanwege het gefluit worden smienten ook wel ‘fluiteenden’ genoemd. Smienten broeden in de zomer in de Scandinavische landen en IJsland. Sinds de jaren zeventig komen van september tot april enkele honderdduizenden smienten hier overwinteren. Vooral in het waterrijke noorden en westen, de Wadden en in het deltagebied van de Schelde zijn ze vaak in grote groepen te zien. Op het menu staan vooral planten en de vrouwtjes eten ook veel muggen om de noodzakelijke eiwitten binnen te krijgen om eieren te leggen. Het vrouwtje is onopvallend, het mannetje heeft een kenmerkend geel voorhoofd. Alleen het mannetje fluit.
30 De winterkoning
Wie niet sterk is moet slim zij
Het is verbazingwekkend dat zo’n klein pluizenbolletje als een winterkoning zo hard kan zingen: het hele jaar door kunt u hem horen schetteren. Hebt u zich wel eens afgevraagd waarom hij ‘koning’ heet en naar de winter is genoemd?
Lang, lang geleden kwamen alle vogels bij elkaar om een koning te kiezen. Net zoals de landdieren ooit de leeuw als koning hadden gekozen, wilden ook de vogels een koning waar ze trots op konden zijn. Vele vogels betwistten elkaar de eretitel, vooral de grote vogels zoals de blauwe reiger, de jan-van-gent, de uil en de zeearend.
Daarom werd besloten een wedstrijd te houden: de vogel die het hoogst kon vliegen mocht zich koning noemen.
Op een windstille, zonnige dag verzamelden alle vogels die een gooi naar het koningschap wilden doen, zich op een weidse vlakte. De kwartel, de korhoen en de meerkoet waren toeschouwers omdat deelname zinloos was vanwege hun geringe vliegprestaties. De graspieper en de veldleeuwerik kwamen heel ver, maar gaven na een paar honderd meter op en fladderden vrolijk zingend naar beneden. De arend, de buizerd en de ooievaar cirkelden met een rustige vleugelslag gestaag naar grote hoogten. De knobbelzwaan met zijn dikke lijf en zwiepende vlucht kwam tot ieders verbazing ook heel hoog, in gezelschap van de bosuil met zijn geruisloze vleugelslag. De zwaluw schoot als een raket omhoog.