‘Bonnie.’
‘Ja. Ze lag met haar gezicht tegen dat van haar moeder vastgebonden. Niets ingewikkelds. Hij had hen gewoon met hun buik tegen elkaar gelegd en touw om hen heen gewikkeld tot ze geen vin meer kon verroeren. Zo heeft ze daar drie dagen gelegen, Smoky. Vastgeketend aan haar eigen dode moeder. Je weet wat er in drie dagen met een stoffelijk overschot gebeurt. De airconditioner stond uit. Bovendien had die rotschoft een raam op een kiertje laten staan. Er waren vleesvliegen.’
Ik weet het maar al te goed. Wat ze nu beschrijft, is onvoorstelbaar.
‘Dat kind is tien jaar oud en de stank is verschrikkelijk en daar ligt ze, van top tot teen onder de vliegen. Ze had haar hoofd omgedraaid zodat ze met haar wang op het gezicht van haar moeder rustte.’ Jenny grimast en ik zie aan haar gezicht hoe gruwelijk dat moment moet zijn geweest. Ik ben dankbaar, heel dankbaar, dat ik er niet bij was. ‘Ze was zo stil. Zei geen woord toen we de kamer binnenkwamen. Ook niet toen we haar losmaakten. Ze was helemaal slap en staarde voor zich uit. Reageerde niet op onze vragen. Ze was uitgedroogd. We hebben meteen een ambulance laten komen en ik heb een agent met haar meegestuurd. Lichamelijk is ze helemaal in orde en er staat iemand op wacht voor haar deur voor het geval dat. Ik heb haar overigens in een privékamer laten leggen.’
‘Dank je. Dat waardeer ik heel erg.’
Jenny wuift mijn woorden weg en neemt een slok thee. Tot mijn verbazing beeft haar hand. Hoe gehard ze ook is, deze herinnering raakt haar echt heel diep. ‘Ze heeft sindsdien geen woord gezegd. Denk je dat ze eroverheen komt? Zou iemand hier ooit overheen kunnen komen?’
‘Dat kan ik je niet zeggen. Ik sta er telkens opnieuw van te kijken hoeveel mensen soms kunnen verdragen. Ik weet het echt niet.’
Ze kijkt me onderzoekend aan. ‘Nee, dat zal ook wel niet.’ Ze zwijgt even voordat ze doorgaat. ‘Toen ze eenmaal weg was met de ambulance heb ik het hele appartement verzegeld. Ik heb de technische recherche erbij gehaald en hen flink achter de vodden gezeten. Misschien heb ik hen wel harder opgejaagd dan noodzakelijk was, maar ik was gewoon zo... zo ontzettend kwaad. Dat woord beschrijft nog niet half hoe ik me voelde.’
‘Ik begrijp het.’
‘Terwijl dit allemaal nog aan de gang was, heb ik Alan gebeld en met hem gesproken, en hier zitten we dan. Veel meer dan dit heb ik niet voor je. We staan helemaal aan het begin van het onderzoek, Smoky. We hebben alleen bewijsmateriaal verzameld. Ik heb nog geen tijd gehad om het iets rustiger aan te doen en alles goed te laten bezinken.’
‘Even wat afstand creëren. Ik wil het graag stap voor stap met je doornemen.’
‘Dat is goed.’
‘We doen het als een cv.’
‘Prima.’
Met ‘cv’ bedoel ik in dit geval een cognitief verhoor. De herinneringen en beschrijvingen van getuigen vormen een bron van moedeloosheid bij elk onderzoek. Door trauma en emoties zien mensen te weinig of herinneren ze zich niet wat ze hebben gezien. Ze herinneren zich soms dingen die niet echt zijn gebeurd. De techniek van het cognitief verhoor wordt al heel lang toegepast en hoewel er een specifieke methodiek bij komt kijken, is het gebruik ervan bijna een kunstvorm. Ik ben er erg goed in. Callie is nog beter. Alan is een ware meester.
Het basisconcept achter het cognitieve verhoor is dat het simpelweg steeds weer van begin tot eind doornemen van de gebeurtenissen met een getuige in de regel niet leidt tot meer herinneringen. In plaats daarvan worden er drie technieken gebruikt. De eerste is context. In plaats van bij het begin van de gebeurtenis te beginnen, neem je de getuige verder mee terug in de tijd. Wat voor dag was het, hoe ging alles, welke alledaagse zorgen/ fijne dingen/ banaliteiten speelden er door zijn hoofd. Je zorgt ervoor dat hij zich de normale gang van zaken herinnert die voorafging aan de gebeurtenis waarover jij wilt horen. De theorie luidt dat dit de gebeurtenis die hij zich moet herinneren in een ‘context’ moet plaatsen. Door hem een basis te geven in de vorm van herinneringen voorafgaand aan de gebeurtenis is hij beter in staat de gebeurtenis zelf te doorlopen en zich deze in meer detail te herinneren. De tweede techniek betreft het veranderen van de volgorde van zijn herinneringen. In plaats van hem aan het begin te laten beginnen, laat je hem aan het eind beginnen en neem je hem vervolgens mee terug. Of je begint halverwege. Daardoor moet hij opnieuw beginnen en er goed over nadenken. Het laatste deel van een goed cv is het veranderen van het perspectief. ‘Wauw,’ kun je bijvoorbeeld opmerken, ‘ik vraag me af hoe degene die bij de deur stond dat zag?’ Daardoor wijzigt de kijk van de getuige op het geheel en kunnen er meer feiten komen bovendrijven.
Met iemand als Jenny, een ervaren rechercheur met een uitstekend geheugen, kan een cognitief verhoor bijzonder effectief zijn.