Hij legt andere perkamenten, kopieën en afschriften op de tafel voor me, onder andere een afschrift van Snorri's Saga over het heilige kruis. Ik lees de Engelse vertalingen van de verbleekte documenten over de vergeefse jacht op een heiligdom door het Vaticaan, de tempelridders en de johannieters. Ik lees over pauselijke expedities in de twaalfde en dertiende eeuw naar Noorwegen en ik denk aan de muurinscriptie in de staafkerk van Garmo:
De garde van de Rome-paus, Varnas johannieters en Jeruzalems tempelridders zijn verzameld in een leger. Verborgen is de heilige grafkamer zoals Asim het beval.
'Dus wat kunnen we hieruit afleiden?'
'Is dat niet duidelijk?'
'Dat de Vikingen in Egypte zijn geweest?'
'Meer dan dat - ze zijn helemaal tot de tempel van de Amon-Ra-cultus geweest. Ze hebben een grafkamer beroofd en een grootvizier gekidnapt. En de buit hebben ze mee teruggenomen naar Noorwegen.'
'Zonder dat iemand daar iets over heeft gehoord?'
'Er is in de loop der tijd veel gebeurd waar wij geen weet van hebben.'
'Een Vikingtocht over de Nijl? Dat zou beschreven zijn van Snorri's koningssaga's tot in de Egyptische annalen!'
Stuart Dunhill schudt zijn hoofd. 'Niet per se. Als koning Olav had besloten dat de Nijlreis geheimgehouden moest worden, dan zouden noch de skalden noch Snorri over bronnen hebben kunnen beschikken. Bedenk wel dat Snorri pas eeuwen nadat deze gebeurtenissen plaatsvonden heeft geleefd. De Vikingtijd was de inspiratiebron voor de vertellers. Er werd maar erg weinig opgeschreven. Snorri beschouwde mondelinge overlevering en schriftelijke documentatie als gelijkwaardige bronnen. Feiten en fictie werden bij Snorri door elkaar gebruikt.
'Hoe konden ze zoiets geheimhouden? Een oorlogsvloot op de Nijl?'
'De Vikingen zelf hebben geen schriftelijke documentatie nagelaten. Geen enkele Viking schreef brieven. Hij kan tijdens een drinkgelag of rond het vuur tijdens het midwinterfeest verteld hebben over zijn avonturen. Of misschien heeft een plaatselijke skald een spannend gedicht geschreven over zijn belevenissen. Maar vanaf dat punt is het nog een heel lange weg naar de geschiedenisboeken. Bedenk wel dat de Vikingen geen affiniteit hadden met Egypte. Voor hen was Egypte slechts een exotisch, bloedheet land ergens ver weg. Net als het Jodenland of Byzantium. De Nijl was een rivier als alle andere. Als de Seine en de Wolga. Pas in de negentiende eeuw ontstond er in het Westen belangstelling voor de Egyptische Oudheid. De Vikingen waren niet in het minst geïnteresseerd.
'Maar ze waren inderdaad in Egypte geweest?'
'Sommige Vikingexpedities volgden de oostelijke handelsroute langs de Noord-Afrikaanse kust vanaf Gibraltar tot aan Alexandrië in Egypte. Een andere belangrijke handelsroute ging via Byzantium, dan in zuidelijke richting naar Jeruzalem en verder zuidwaarts naar Afrika. Denk aan de zegetochten in Noord-Afrika van Harald Hardrades. Vele Vikingen zijn in Egypte geweest, natuurlijk zijn ze dat, maar ze werden gezien als Byzantijnse soldaten of als Noordse handelsreizigers. Het is bekend dat de Vikingen handel dreven met de Arabieren. In Noorse handelscentra en in Vikinggraven zijn grote hoeveelheden Arabische munten gevonden. De witte valken, die op Groenland werden gevangen, waren bijvoorbeeld populair bij de sjeiks.'
'Wat zeggen de Egyptische bronnen? Nota bene een aanval van de Vikingen op Luxor!'
'Ze hebben Luxor nooit aangevallen. De cultustempel van Amon-Ra lag ten noorden van Luxor, op de dodenoever van de rivier en zelfs voor de lokale bevolking was het een tempel die omgeven was met mysteries en bedreigingen. Een militaire aanval op die tempel had veel minder impact dan wanneer ze verder naar het zuiden waren gezeild naar de tempel van Karnak of het grafmonument van Hatsjepsoet.'
'Voor de militairen moet de nederlaag pijnlijk zijn geweest.'
'De vernedering was totaal. De Vikingen ontmoetten de grootste tegenstand in het noorden, van de garnizoenen bij de tweelingsteden Fustat en al-Qahira, het tegenwoordige Caïro. Voor de gekke kalief Al-Hakim bi-Amr Allah was de afgang tegenover het vijandelijke leger zo smadelijk dat hij besloten moet hebben dat er nooit over geschreven mocht worden. De Egyptenaren hebben altijd onbehaaglijke gebeurtenissen en impopulaire leiders uit de geschiedenis verwijderd. Door de tijden heen hebben trouwens alle machthebbers de geschiedschrijving gemanipuleerd. Zelfs de namen van de meest geachte koningen werden verwijderd als ze in ongenade vielen. Hun namen werden weggehaald. Monumenten ter nagedachtenis werden vernield. Tempels en beelden werden vernietigd of opgedragen aan andere machthebbers. Het beste voorbeeld is de grootste profeet van de Bijbel.'
'Mozes?'
'Als de beschrijving van Mozes in de Bijbel klopt, dan moet hij een enorme invloed hebben gehad in zijn tijd. De Egyptenaren kunnen niet onverschillig hebben gestaan tegenover Mozes, of ze hem nu zagen als profeet, tovenaar, vrijheidsstrijder, onruststoker of verrader. Maar hoe werd Mozes door zijn tijdgenoten of latere generaties omschreven?'