De runensteen is niet moeilijk te begrijpen.
De Oudnoorse tekst is in runen geschreven. Maar niet in een code. Woord voor woord heb ik de vijf verzen vertaald. De tekst is een religieuze hulde aan de machtige, heilige Olav met verwijzingen naar de Oudnoordse, Egyptische en christelijke mythologie. Volgens degene die de runen heeft geritst hebben Odin, Osiris en de christelijke God in de oertijd een pact gesloten opdat hun volkeren in vrede en harmonie met elkaar zouden leven. Ja, ja.
Vertaald uit het Oudnoords naar onze moderne taal luidt de tekst:
O machtig bent U heilige Olav onze koning goed
Christus zwaard hebt U genadeloos en in geloof gezwaaid
O moedige koning ere zijt gij heilige der heiligen
Rust 'n eeuwigheid in Gods aanzien koning der koningen
O Odin Christus Osiris
De tekst is net zo raadselachtig als de vele andere runenteksten. Ik ben zo traag van begrip dat ik twee dagen nodig heb om de verborgen leidraad te vinden. De sleutel is uitgehakt in de rechterhoek van de runensteen: een omgekeerde U gevolgd door twee loodrechte strepen. Ik denk lang dat het een soort magische bezwering is. Maar het blijkt gewoon het Egyptische getal 12 te zijn.
Ik speel met het getal op allerlei mogelijke manieren. Zo vind ik de oplossing van het raadsel. Als je twaalf tekens vanuit de linkerkantlijn aftelt en dan naar beneden leest, komt er een plaatsnaam tevoorschijn:
O machtig bent U heilige Olav onze koning goed
Christus' zwaaRd hebt U genadeloos en in geloof gezwaaid
O moedige koniNg ere zijt gij heilige der heiligen
Rust 'n eeuwighEid in Gods aanzien koning der koningen
O Odin ChristuS Osiris
Urnes.
De staafkerk van Urnes in Sogn en Fjordane werd rond het jaar 1130 gebouwd en is de oudst bewaarde staafkerk van Noorwegen. Het Lyse-klooster werd zestien jaar later gesticht, in 1146.
Het kan natuurlijk toeval zijn. Maar er kan een verband zijn.
In de twaalfde eeuw werden er in Noorwegen vele kerken en kloosters gesticht. Het land was pas gekerstend en bereid om zijn nieuwe god te aanbidden.
De regendruppels biggelen langs de ruit. In de verte, een beetje moeilijk te zien door de beslagen ruit, vecht een zeilboot tegen de wind. Mijn probleem is dat ik mezelf in van alles herken. Een verfrommelde ijscowikkel die iemand heeft weggegooid. De laatste aardappel in de pan. Een listige elf op een IJslandse vlakte. Of een zeilboot die alsmaar verder ploetert, tegen de wind en golven in.
4
Laat diezelfde avond, kijkend naar een vrachtschip dat in zuidelijke richting door de fjord stampt, hoor ik een hemelse fanfare van bazuinen en harpen. Met andere woorden, het mobieltje dat ik van Terje heb geleend. Ik heb het nummer aan de mensen gegeven die ik het meest vertrouw.
Op het scherm herken ik het nummer van Øyvind. Hij vertelt me dat ze het noordelijke stuk van de tunnel, waar wij zijn omgedraaid nadat we op een muur waren gestuit, hebben opgegraven. Van daaruit zijn de archeologen verdergegaan naar een tot dan toe onbekende kelderruimte van het Lyse-klooster. Eerst dachten ze dat er sprake was van een voorraadkelder voor graan, maar vandaag ontdekten ze dat de grote ruimte een bassin moet zijn geweest.
'Een bassin?'
'Meer dan dat. Vanuit het bassin konden ze de hele tunnel onder water zetten.'
'Een val!'
Øyvind beschrijft hoe de monniken van het Lyse-klooster met behulp van een mechanisme een onderwaterpoort konden laten zakken en optrekken, waardoor ze het waterniveau in de tunnel, die tussen de bron en het bassin in lag, konden reguleren. Op die manier konden ze de hele grafkamer met water afsluiten en, indien nodig, indringers laten verdrinken.
'Daarom lag de grafkamer hoger dan de tunnel', zeg ik.
'Een perfecte bescherming. In de tijd van de monniken stond de tunnel onder water. De grafkamer zelf lag er veilig en droog een paar meter boven.'
'Denk je dat de monniken wisten wat ze beschermden?'
'De meesten niet. In de geschriften van het klooster uit de veertiende en vijftiende eeuw zijn indirecte verwijzingen gevonden dat ze een goddelijk geheim bewaakten. Maar historici en waarschijnlijk ook de monniken zelf hebben mogelijk gedacht dat het om een religieuze metafoor ging. Met de jaren moet de kennis over de grafkamer in de vergetelheid zijn geraakt. De laatste drie abten lijken niet op de hoogte zijn geweest. Toen de monniken in 1536 het klooster verlieten, wisten ze niet dat ze de grafkamer achterlieten die de aanleiding was geweest voor de bouw van het klooster vierhonderd jaar daarvoor.'
'Daarmee werden de runensteen en het lijk van de bisschop aan hun lot overgelaten.'
'Is het niet geweldig, man!'
'Dit, mijn beste Øyvind, is nog maar het begin.'
Hij valt stil. 'Het begin?'
'De grafkamer van het Lyse-klooster is de eerste in een reeks van vijf heiligdommen.'
'Vijf?'
'Elk van de vijf punten van het pentagram wijst naar een grafkamer.'
'Dus er zijn er nog vier?'