De Conservator, die weer op adem is gekomen, leegt in één kwade slok zijn sherryglas. 'Wat zou er gebeuren als iemand kon bewijzen dat het allemaal een leugen is?'
'Een leugen?' echo ik. 'Wat is een leugen?'
'Hoe zou jij reageren als blijkt dat de boeken van Mozes de som zijn van talrijke teksten en gedachten uit de Oudheid?'
'Dat is volgens mij zo'n beetje het eerste wat theologiestudenten leren aan de universiteit.'
'Maar het is merkwaardig hoe ze die kennis weten te verhullen. De meeste mensen weten niet dat de boeken van Mozes - ja, grote delen van het Oude Testament - een samenraapsel zijn van Babylonische mythes, Fenicische en Hettitische verhalen en Egyptische vertellingen die een almachtige God beschrijven en de schepping van een monotheïstische religie. En een nieuwe staat. Velen zouden dat van tafel vegen als een mythe. Een samenzweringstheorie. Anderen - wetenschappers, kritische theologen en vaklieden - zullen erkennen dat het bijbelse Oude Testament inderdaad een geweldige verzameling is van oudere teksten in een nieuw jasje, voorzien van een nieuw etiket.'
'Natuurlijk kun je het hele probleem negeren, als je ervan overtuigd bent dat de Bijbel Gods woord is', zegt Beatriz.
'Of je kunt de Bijbel zien als een culturele beschrijving van een mythologisch verleden en hoop op een geïdealiseerde toekomst', zegt de Conservator. 'Een boek over de droom die ieder mens heeft over het bovenaardse en de schoonheid. Nog wat sherry?'
Ik steek mijn glas uit, dat hij tot de rand vult. Beatriz' glas is nog halfvol en ze schermt het af met haar hand.
'Maar stel je voor,' gaat de Conservator verder en hij zet de fles weg, 'stel je voor dat iemand onweerlegbare bewijzen op tafel kan leggen over hoe de boeken van Mozes tot stand zijn gekomen en hoe de nieuwe religie is ontstaan?'
'Wat voor bewijzen?'
'De Thingvellir-rollen!'
Beatriz en de Conservator staren me vragend en onderzoekend aan.
'Er zijn twee miljard christenen op de wereld. De helft daarvan is katholiek', zegt de Conservator. 'Anderhalf miljoen moslims. Veertien miljoen joden. Voor velen van deze godvruchtigen zijn de boeken van Mozes het fundament van hun geloof. Mozes heeft voor Jezus en Mohammed een brug geslagen op weg naar het nieuwe geloof.'
'Daarom is het manuscript zo belangrijk', zegt Beatriz. 'Dat vertelt een ander verhaal.'
'De paus kan nooit beweren dat de geschriften die de kerkvaders hebben verzameld onvolledig zijn', zegt de Conservator. 'Hij zou nooit kunnen zeggen dat de Bijbel herschreven moet worden. Dat is ondenkbaar! Hij kan nooit verraden dat er in de boeken van Mozes fouten staan die gecorrigeerd dienen te worden. Daarmee zou hij al zijn voorgangers uit tweeduizend jaar een mes in de rug steken. En tegelijkertijd zou hij moeten toegeven dat de Bijbel, in al zijn literaire pracht, niet Gods woord is, maar dat van de mens.'
'De Bijbel', zegt Beatriz, 'zal veranderen in een goedgeschreven, prachtig sprookjesboek vol visioenen van slimme mensen over een God en een paradijs waarover we allemaal dromen.'
'Maar dat slechts een illusie is', zegt de Conservator.
Het zesde boek van Mozes
1
We zijn verhuisd naar het terras. Beatriz heeft wijn en een dikke kaars meegenomen plus een muggenspiraal waar ik meer last van heb dan van de muggen. De Conservator is binnen drie glazen gaan halen.
'Waarom is hij zo kwaad?' Ik gebaar met mijn hoofd in de richting van de terrasdeur en de Conservator.
'Tijdens de oorlog hebben zijn ouders en hij hun toevlucht gezocht in een kerk in Warschau. De priester heeft ze de deur gewezen. Hij wilde joden geen asiel verlenen. Een misdienaar is de straat op gerend en heeft een paar soldaten gewaarschuwd. Zijn vader werd op de kerktrap doodgeschoten. Zijn moeder werd naar een concentratiekamp gestuurd, waar ze is overleden. Alleen de Conservator zag kans te vluchten. Hij was toen tien jaar.'
De Conservator komt naar buiten met de glazen. 'Wat zijn jullie stil', zegt hij. Hij maakt de eerste wijnfles open en schenkt in. 'Jij praat voor drie, kletskous', zegt Beatriz en ze steekt de kaars aan. 'Ik ben gewoon geëngageerd', zegt de Conservator. We heffen ons glas.
De Conservator laat zich in een terrasstoel zakken en verdiept zich in de rode weerschijn van de wijn. 'Kun je nog een belerende portie verdragen?' vraagt hij gemoedelijk.
Ik brom: 'Heb ik een keus?'
'Nee', zegt Beatriz.
2
De Conservator houdt het wijnglas bij de steel vast voordat hij het op tafel zet.
'De Bijbel ... We denken zo makkelijk dat de Bijbel een eenheid vormt die goddelijk en onveranderlijk is. Maar de Bijbel is het resultaat van een doelgericht redactioneel en uitzonderlijk menselijk werk. En dat werk is beïnvloed door het geloof en de politieke en theologische agenda van de bijbelredacteuren. Er bestaat niet eens één Bijbel waarover alle gelovigen het eens zijn. Joden, christenen, orthodoxen, katholieken, protestanten - ieder heeft zijn eigen versie van de Bijbel. Om een lang verhaal kort te maken, bevatten de Thingvellir-rollen een complete Hebreeuwse kopie en een Koptische vertaling van een tekstverzameling uit de Oudheid. Noem het een eerste editie. Een ruwe tekst. De kladversie. Op een later tijdstip hebben verschillende auteurs deze geschriften zo geredigeerd, bewerkt en aangepast dat ze zijn samengevoegd tot een samenhangend verhaal.'